NAUKA PISMA
Jak się uczyć znaków kanji
Znaki kanji wydają się najtrudniejszą częścią nauki języka japońskiego. Na pierwszy rzut oka wyglądają jak chaotycznie połączone różnego kształtu kreski, dlatego przez obcokrajowców nazywane są "krzesełkami" czy "krzaczkami" :) Nic jednak bardziej mylnego - znaki kanji nie wzięły się znikąd i tak naprawdę są jednym z najbardziej logicznych sposobów zapisu słów na świecie. Nie wierzysz? Spróbuj odgadnąć znaczenie kolejnych znaków i złożeń:
Do tego ćwiczenia potrzebujemy kilku podstawowych znaków. Ich kształt to po prostu uproszczone rysunki rzeczy, jakie oznaczają. Oczywiście na razie nie musisz ich zapamiętywać, poznamy je dokładnie podczas nauki:)
| znak | znaczenie |
| 人 lub 亻 | człowiek (uproszczona sylwetka człowieka) |
| 大 | duży (człowiek rozkładając ręce pokazuje: "to było taaakie duże") |
| 木 | drzewo (widzisz pień i gałęzie?) |
| 火 | ogień (widzisz kształt ogniska?) |
| 山 | góra (znak przedstawia trzy górskie szczyty) |
| 口 | otwór lub (jeśli otacza jakiś znak) ogrodzenie |
Ćwiczenie
Bazując na powyższej tabelce, spróbuj odgadnąć, co znaczą poniższe znaki i złożenia (słowa złożone z kilku znaków). Sprawdź, czy masz rację, najeżdżając kursorem lub klikając palcem.
I jak Ci poszło? :) Czy znaki wciąż wydają Ci się tak samo trudne? Tak naprawdę ich nauka może być niezwykle ciekawa. Przypomina trochę układanie klocków - nawet te najbardziej skomplikowane kanji składają się z mniejszych elementów, które - jeśli znamy ich znaczenie - można łatwo połączyć i zapamiętać.
Teraz powstaje pytanie: dlaczego wiele osób zniechęca się podczas nauki albo po dłuższej przerwie zaczyna ją od nowa? Czemu rodzi tyle problemów? Dotyczy to nie tylko obcokrajowców, nawet Japończykom sprawia ona trudność. W japońskich szkołach nauka podstawowych kanji (ok. 2 tys. używanych w życiu codziennym) trwa przez cały okres od podstawówki po liceum, czyli 12 (!) lat.
Po pierwsze jeden znak kanji można odczytać na kilka sposobów. Znaki Japończycy zapożyczyli z Chin, dlatego ich czytania dzielą się na
tzw. on-yomi (sinojapońskie) i kun-yomi (czysto japońskie), ale jednych i drugich często jest więcej niż jedno, dlatego dany znak można odczytać czasem i na kilkanaście różnych sposobów. Więcej na ten temat możesz przeczytać
tu.
Po drugie kanji można uczyć się na dwa różne sposoby: przez powtarzanie lub stosując mnemotechnikę (skojarzenia). Japończycy wykorzystują ten pierwszy sposób tzn. każdy nowo poznany znak uczniowie wielokrotnie zapisują w zeszycie. Celem jest, by ręka pamiętała kształt kanji nawet wtedy, gdy głowa go zapomni. Niestety ta metoda ma wadę: kosztuje wiele czasu i wysiłku.
Obcokrajowcy mają różne sposoby nauki: niektórzy - podobnie jak japońskie dzieci - ćwiczą wielokrotnie zapisywanie, inni stosują fiszki, jeszcze inni, zwłaszcza wzrokowcy, starają się zapamiętywać znaki przez skojarzenia, jednak po pewnym czasie robi się ich tak dużo, że zaczynają się mylić.
Po trzecie w Chinach i Japonii występuje tzw. analfabetyzm wtórny (utrata umiejętności czytania i pisania). Dlaczego? Wyobraź sobie, że starasz się zapamiętać jakiś prosty obrazek czy szlaczek. By go utrwalić w głowie, "rozkładasz" go na części, zapamiętujesz z jakich i jak ułożonych składa się elementów itp. Po jakimś czasie przeglądasz książkę, oglądasz film, wychodzisz na ulicę. Widzisz masę innych obrazków, innych symboli - już nie jesteś pewny jak dokładnie wyglądał ten pierwszy. W końcu jego obraz zostaje w twojej głowie zastąpiony innymi. Tak właśnie dzieje się podczas nauka kanji. Powtarzamy dany znak wielokrotnie, używamy go, ćwiczymy i wydaje nam się, że już go nie zapomnimy, ale po jakimś czasie jego obraz w naszej głowie zostaje "rozmyty" lub zastąpiony innym. Zwłaszcza, gdy przez jakiś czas go nie używamy albo dochodzą nam nowe znaki. O ile litery czy cyfry pamiętamy trwale, bo wciąż ich używamy i jest ich stosunkowo niewiele (i podobnie będzie ze znakami hiragany czy katakany), to przecież kanji jest ponad 2 tysiące! Dodatkowo ich kształt jest bardziej skomplikowany.
Niestety o zapominanie znaków większość osób obwinia samych siebie; tłumaczy to np. własnym lenistwem (a jest to normalne działanie naszej pamięci!), natomiast nauczyciele, zwłaszcza Japończycy, jako rozwiązanie proponują wypełnienie znakami kolejnych kratek w zeszycie.
Po czwarte (to już naprawdę prawie koniec ;)) nie istnieje jedna kolejność nauki kanji. Jest kilka głównych np. określona przez ministerstwo edukacji i stosowana w japońskich szkołach; wg poziomów egzaminu JLPT (Japanese-Language Proficiency Test); wg częstotliwości występowania; wg ilości użytych kresek itp. Podręczniki do nauki dla obcokrajowców oczywiście wprowadzają przeważnie najpierw te prostsze i często używane, ale każda książka stosuje trochę inną kolejność.
No to teraz pozostaje pytanie: jak te problemy rozwiązać i jak skutecznie uczyć się kanji?
Nie spotkałam jeszcze żadnej metody, która odpowiadałaby mi w 100%. Niestety większość podręczników wprowadza po prostu kolejne znaki, nie tłumacząc skąd wziął się ich wygląd, a przy nich wypisane są złożenia, które często zawierają kanji, jakich wcześniej nie poznaliśmy. Moim zdaniem jest to tzw. pójście na łatwiznę, coś na zasadzie "wprowadźmy uczniom znaki, niech z zapamiętaniem radzą sobie sami". Powstał w zasadzie tylko jeden podręcznik, który proponuje naukę kanji w zupełnie inny sposób - metodą Heisiga. Polega ona na nauce elementów, z których składają się kanji i przyswajanie kolejnych znaków przez skojarzenia i ciekawe historyjki - im dziwniejsze, tym lepiej. Innymi słowy stosuje metodę mnemotechniki. Pomija przy tym całkowicie naukę czytań, ćwiczenie pisania i wszystko inne, ale pomaga trwale zapamiętać znaki. Problem w tym, że wprowadza kanji wg podziału na elementy, a nie np. pod względem występowania. Ta metoda naprawdę jest świetna, jednak nadaje się wyłącznie dla osób, które zdecydowane są przyswoić wszystkie 2136 znaków, a dopiero później zacząć naukę wszystkiego innego: czytań, złożeń, użycia w zdaniach itp. Nie nadaje się jako równoległa metoda nauki np. gramatyki.
Najlepiej byłoby uczyć się kanji trwale, jak najmniejszym wysiłkiem i jednocześnie wprowadzać je po kolei w taki sposób, by zacząć w miarę od tych najprostszych i najczęściej używanych (tak, by można było od razu używać ich przy okazji nauki gramatyki). Czy to możliwe, żeby te wszystkie aspekty połączyć? Najtrudniejsze wydaje się ustalenie właściwej kolejności nauki, zwłaszcza tych początkowych znaków. Uważam, że warto wprowadzić najpierw elementarne znaki, z których składać się będą inne. Nawet, jeśli rzadziej się ich używa. Lepiej nauczyć się znaczenia "bramy" 門 i "ucha" 耳, a dopiero znaku "słuchać" 聞 (ucho w bramie). Oczywiście słowa "słuchać" używa się częściej niż "ucha" czy "bramy", ale warto wiedzieć, co te elementy oznaczają zamiast próbować bez żadnych skojarzeń zapamiętać skomplikowany znak 聞. Jeśli częścią jakiegoś znaku jest inny bardzo rzadko używany, którego nie opłaca się uczyć na danym etapie nauki, to zapamiętajmy go jedynie jako element (bez nauki czytań, złożeń itp.). Ważne jest też wytłumaczenie (o ile może pomóc to w nauce) skąd wziął się dany wygląd kanji. Często wyjaśnień trzeba szukać w chińskich źródłach. Czasem na potrzebę nauki warto przyjąć jakieś nowe skojarzenie, najlepiej konkretnej rzeczy niż pojęć (lepiej wyobrazić sobie wysoką wieżę niż po prostu zapamiętać pojęcie "wysoki").
To próbujemy :) Przeczytaj uważnie te punkty:
Każda lekcja składa się z 10 znaków kanji.
Każda ramka z kanji przedstawia:
- znak kanji (w piśmie drukowanym)
- jego znaczenie
- czytania "on" (sinojapońskie) oznaczone znakiem 音 i wypisane katakaną
- czytania "kun" (japońskie) oznaczone znakiem 訓 i wypisane hiraganą - takie rozróżnienie stosowane jest przez większość książek i słowników, dlatego je zostawiłam. Nie polecam jednak ucznia się na pamięć wszystkich czytań danego znaku. Bez znajomości złożeń i tak nie będziesz wiedzieć, jak kanji w danym przypadku odczytać. Dla ułatwienia, sposób czytania znaku w danym złożeniu wyróżniony jest innym kolorem. W ramkach nie wypisuję wszystkich możliwych sposobów odczytań (często większość nie jest w ogóle używana), a tylko te najważniejsze.
- złożenia, czyli wyrazy w jakich znak występuje. Staram się wprowadzać tylko te ważniejsze i składające się z kanji, które już się pojawiły bądź pojawią się niedługo.
- opis znaku: z jakich elementów (o nich za chwilę) się składa, jego pochodzenie, sposób na zapamiętanie itp.
- kolejność pisania kresek (wbrew pozorom jest ona bardzo ważna)
Co to są elementy: są to całe znaki lub ich fragmenty, które mają przypisane jakieś znaczenie i które "budują" kanji. Najważniejsze elementy (dzięki którym można np. przypisać znaki do konkretnej grupy znaczeniowej) nazywa się kluczami. Np. klucz 犭 oznacza "dzikie zwierzę" i występuje w znakach takich jak "wilk" 狼, "tanuki" (jenot) 狸 czy "małpa" 猿. Warto poznawać elementy, bo oprócz konkretnego znaczenia, część podpowiada sposób czytania.
Podczas nauki staraj się każdy znak przede wszystkim zapamiętać - korzystaj z podpowiedzi lub wymyślaj własne sposoby. Zwłaszcza przy bardziej skomplikowanych znakach, składających się z wielu elementów. Im dziwniejsze / śmieszniejsze historyjki wymyślisz, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że je za jakiś czas zapomnisz. Staraj się, by każdej historyjce towarzyszył wyraźny obraz w Twojej głowie. Jeśli np. częścią znaku jest "człowiek" wyobraź go sobie jako konkretną osobę, a nie tylko pojęcie "osoba". Spróbuj obraz układać tak, by umiejscowienie elementów w historyjce odpowiadało umiejscowieniu elementów w znaku. Np. 灰 - "pod urwiskiem 厂
było ognisko 火, z którego został już tylko popiół" (znak ten oznacza właśnie "popiół"). Najprostszych, podstawowych znaków i elementów polecam uczyć się podobnie jak kany, czyli po prostu je zapamiętać (najlepiej wiele razy napisać). Ponieważ powtarzają się bardzo często, nie powinieneś mieć z tym większych problemów.
Następnie ćwicz słowa, w których występuje dany znak. Skup się na tych złożeniach, które składają się z poznanych już przez Ciebie znaków.
Skupiając się na elementach, z jakich się składa, staraj się dany znak zapisać kilka razy odręcznie - zwróć uwagę na kolejność pisania kresek.
Wykonaj ćwiczenia znajdujące się na końcu każdej lekcji (stopniowo będę dokładać nowe) - najpierw z rozpoznawania, a później pisania i użycia znaków w zdaniach.
Przechodź do kolejnych lekcji po opanowaniu danych znaków - nie wcześniej, bo zaczną Ci się mylić. Poza tym część znaków będzie występować jako elementy kolejnych, dlatego i tak będzie trzeba je zapamiętać.
W ramkach możesz przeczytać, z jakich części składa się dany znak kanji, ale dokładniejszy opis elementów i ich listę znajdziesz po każdych 5 lekcjach - zaglądaj do nich w trakcie nauki. Wiele wystąpi znowu w dalszych znakach.
To tyle :) Jako, że wszystkie materiały tworzę sama, dodawanie kolejnych lekcji może trochę zająć, dlatego uzbrój się w cierpliwość i poświęć ten czas na naukę już dostępnych znaków ;) Powodzenia!